Trên bản đồ di sản văn hóa miền Tây Nam Bộ, Chùa Ông Cần Thơ – hay còn gọi với tên chính thức là Quảng Triệu Hội Quán – hiện lên như một viên ngọc kiến trúc độc đáo nằm giữa lòng thành phố Cần Thơ nhộn nhịp. Ngôi chùa không chỉ là nơi thờ tự linh thiêng mà còn là minh chứng sống động cho sự giao thoa văn hóa Hoa-Việt qua hơn một thế kỷ tồn tại và phát triển.
Chùa Ông Cần Thơ – Di sản văn hóa đặc sắc Nam Bộ
Tọa lạc tại số 32 đường Hai Bà Trưng, phường Tân An, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ, Chùa Ông đã trở thành một điểm đến không thể bỏ qua đối với du khách khi đặt chân đến thành phố này. Vị trí đắc địa đối diện Bến Ninh Kiều – trái tim của thành phố Cần Thơ – giúp ngôi chùa dễ dàng tiếp cận từ nhiều hướng khác nhau.
Từ khi thành lập vào cuối thế kỷ 19, chùa đã đóng vai trò quan trọng như một trung tâm tín ngưỡng của cộng đồng người Hoa tại vùng đất Tây Đô. Không chỉ là nơi thờ phụng, giao lưu và gặp gỡ đồng hương, Quảng Triệu Hội Quán còn là điểm tựa tinh thần giúp người Hoa xa xứ tìm được sự đoàn kết, hỗ trợ nhau trong cuộc sống nơi đất khách.
Kết hợp với các điểm du lịch nổi tiếng khác của Cần Thơ như Chợ nổi Cái Răng, Bến Ninh Kiều, khu du lịch sinh thái Mỹ Khánh, Chùa Ông tạo nên một hành trình khám phá văn hóa đa dạng và phong phú tại thành phố miền Tây sông nước này.
Clip review Chùa Ông qua ống kính Nụ Cười Mê Kông:
Hành trình lịch sử hơn một thế kỷ
Dấu ấn lịch sử qua các mốc thời gian:
- Năm 1894: Khởi công xây dựng Quảng Triệu Hội Quán trên mảnh đất rộng 532m² do ông Huỳnh An Thái – người đã hiến đất và cũng là hội trưởng đầu tiên của Hội quán – khởi xướng.
- Năm 1896: Hoàn thành công trình xây dựng với phần lớn vật liệu được nhập từ Quảng Đông (Trung Quốc) sang.
- Thế kỷ 19-20: Trải qua nhiều biến cố lịch sử, trong đó có hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, nhưng ngôi chùa vẫn giữ được kiến trúc nguyên vẹn.
- Năm 1993 (ngày 21/6): Được công nhận là Di tích Lịch sử – Văn hóa cấp quốc gia, đánh dấu giá trị to lớn về mặt lịch sử và kiến trúc của công trình này.
Qua tài liệu khắc gỗ hiện còn tại chùa, chúng ta biết được công trình được xây dựng qua ba thời kỳ với ba kiểu kiến trúc khác nhau nhưng lại hài hòa với nhau. Chánh Điện do ông La Ích Xe khởi công xây dựng vào khoảng giữa thế kỷ XIX, Nhà Khách do con trai ông là La Thành Cơ xây dựng vào cuối thế kỷ XIX, và Nhà Khói (khu nhà bếp) do Hương quan Dương Lập Cang xây dựng vào năm 1931.
Đặc biệt, Chùa Ông không có bia ký ghi tên những người khởi công xây dựng hay niên đại hình thành như nhiều ngôi chùa Hoa khác, nhưng trên các mảng chạm khắc gỗ, đôi liễn bình phong, lư hương đều có ghi rõ tên tác giả, người ủng hộ và năm thực hiện. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu và khảo cổ học có thể truy nguyên lịch sử chính xác của ngôi chùa.
Dù trải qua hơn một thế kỷ với nhiều biến động lịch sử, Chùa Ông vẫn giữ được vẻ đẹp nguyên bản từ kiến trúc đến ý nghĩa tín ngưỡng, trở thành một trong những ngôi chùa hiếm hoi ở Việt Nam còn lưu giữ được nét cổ kính nguyên vẹn.
Kiến trúc: Sự giao thoa Hoa-Việt
Chùa Ông Cần Thơ nổi bật với lối kiến trúc đặc trưng của miếu thờ người Hoa, nhưng cũng mang những nét riêng biệt khi hòa quyện với văn hóa bản địa.
Tổng thể kiến trúc:
- Bố cục: Được xây dựng theo hình chữ “Quốc” (國) của Trung Hoa, với các dãy nhà khép kín vuông góc với nhau tạo thành một không gian khép kín, trung tâm là khoảng sân rộng gọi là “thiên tỉnh” hay “giếng trời”.
- Mái chùa: Lợp ngói âm dương với hệ thống vì kèo vững chắc được nâng đỡ bởi các cột gỗ tròn sơn màu đỏ tươi, tạo nên một vẻ đẹp cổ kính nhưng không kém phần rực rỡ.
- Gờ mái: Được trang trí bằng gốm tráng men lưu ly xanh biếc, kết hợp với sắc rêu phủ theo thời gian tạo nên vẻ đẹp thanh bình và cổ kính.
Chi tiết trang trí:
- Cột: Cột gỗ tròn sơn màu đỏ, kê trên tán đá xanh, tạo nên sự tương phản sinh động giữa các màu sắc.
- Điêu khắc: Các đầu kèo, xuyên trính được chạm khắc với họa tiết, hoa văn tinh xảo mang phong cách cổ điển, sơn son thiếp vàng theo truyền thống nghệ thuật miếu vũ của người Hoa.
- Hình tượng linh vật: Trên mái chùa là những hình ảnh lưỡng long chầu nguyệt, cá chép biến hóa thành rồng, linh phượng… mang ý nghĩa cầu mong quốc thái dân an và sự thịnh vượng.
Một điểm khác biệt của Chùa Ông so với các chùa Việt Nam hay Khmer là không có cảnh quan bao bọc chung quanh, quy mô nhỏ gọn, đơn giản, với các cột tô đá rửa nối với nhau bằng song sắt. Điều này thể hiện phong cách kiến trúc thực dụng và tập trung vào không gian bên trong hơn là vẻ bề ngoài.
Đặc biệt, hầu hết vật liệu để cấu thành các chi tiết kiến trúc đều được đưa từ Quảng Đông sang như cột gỗ, đá làm trụ chân cột, liễn đối, kèo, đòn tay, chuông đồng, lư hương. Theo lời kể của các vị cao tuổi, nhiều vật trang trí là sản phẩm nghệ thuật gốm thủ công của nghệ nhân thời nhà Thanh.
Trải nghiệm du lịch thực tế
Sau hành trình hòa vào văn hóa Nam Bộ ở Chợ Nổi, du khách có thể ghé thăm Chùa Ông để đắm mình vào không gian tâm linh linh thiêng và tìm hiểu về văn hóa độc đáo của cộng đồng người Hoa tại miền Tây Nam Bộ. Theo kinh nghiệm từ đội ngũ hướng dẫn viên địa phương chuyên nghiệp tại Nụ Cười Mê Kông, dưới đây là những thông tin thiết thực giúp bạn có chuyến tham quan trọn vẹn:
Thông tin tham quan:
Checklist trải nghiệm:
- Thắp hương tại bàn thờ Quan Thánh Đế Quân ở chính điện
- Chiêm ngưỡng các chi tiết chạm khắc gỗ tinh xảo
- Quan sát kiến trúc mái chùa với các linh vật độc đáo
- Chụp ảnh lưu niệm tại sân thiên tỉnh (giếng trời)
- Tìm hiểu về các linh vật và ý nghĩa của chúng qua bảng thông tin hoặc hướng dẫn viên
- Ghi lại những chi tiết kiến trúc độc đáo như cột gỗ đỏ, mái ngói âm dương…
Thời điểm lý tưởng để tham quan:
Ngày thường: Ít đông đúc, phù hợp cho việc tìm hiểu sâu và chụp ảnh
Dịp lễ hội:
- Ngày vía Quan Thánh Đế Quân: 24/6 âm lịch
- Ngày vía Thiên Hậu Thánh Mẫu: 23/3 âm lịch
- Lễ giỗ Ông Bổn: 15/3 âm lịch
Cách di chuyển đến Chùa Ông:
Từ trung tâm thành phố Cần Thơ, đi theo đường 3A đến Võ Văn Kiệt, tiếp tục qua đường Mậu Thân đến Ninh Kiều. Sau đó, đi theo đường Nguyễn Việt Hồng, đến Đại lộ Hòa Bình tại An Lạc rẽ trái (sau tiệm bánh Kinh Đô), đi tiếp đến đường Hai Bà Trưng ở Tân An và tiếp tục đến khi thấy chùa.
Để có những trải nghiệm tốt nhất kết hợp cùng với Chùa Ông, ở Nụ Cười Mê Kông có những tour đặc biệt mà bạn và gia đình không nên bỏ lỡ:
Vé Tour Chợ nổi Cái Răng ghép đoàn tiết kiệm
Tour Chợ Nổi Cái Răng: Tinh Hoa Miền Sông Nước
Tham khảo thêm các tour Cần Thơ chất lượng nhất Miền Tây tại Tour Cần Thơ Nụ Cười Mê Kông. Đội ngũ hỗ trợ của chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ quý khách 24/7 để có những trải nghiệm du lịch tốt nhất thị trường.
Góc hỏi đáp chuyên sâu
Có nên tham quan Chùa Ông vào dịp Tết Nguyên đán không?
Tham quan Chùa Ông vào dịp Tết Nguyên đán là trải nghiệm đáng giá nhưng cũng có những ưu nhược điểm cần cân nhắc. Người dân Cần Thơ có lệ viếng chùa Ông vào phút giao thừa để thắp nén hương tống tiễn năm cũ, cầu mong một năm mới an lành và may mắn. Không khí lễ hội sôi động, đèn lồng rực rỡ sẽ mang đến trải nghiệm độc đáo về văn hóa tín ngưỡng. Tuy nhiên, đây cũng là thời điểm chùa rất đông đúc, có thể gây khó khăn cho việc di chuyển và chiêm ngưỡng kiến trúc.
Thờ Quan Công có ý nghĩa gì trong tín ngưỡng người Hoa?
Trong tín ngưỡng người Hoa, Quan Công (Quan Thánh Đế Quân) là biểu tượng của lòng trung nghĩa, dũng cảm và đạo đức. Ông được tôn thờ như vị thần bảo hộ cho thương mại, học thuật và là hiện thân của sự thịnh vượng, công bằng. Việc thờ phụng Quan Công thể hiện khát vọng sống trọn vẹn với đạo lý “trung – nghĩa – lễ – trí – tín” và mong muốn gặp nhiều may mắn, hanh thông trong công việc làm ăn.
Những lễ vật nào thường dâng tại Chùa Ông?
Tùy theo mục đích cầu nguyện, du khách có thể dâng các lễ vật khác nhau:
- Cầu tài lộc, kinh doanh: Trà, rượu, trái cây (đặc biệt là quýt), hương, nến, vàng mã.
- Cầu bình an, sức khỏe: Hoa tươi (thường là hoa cúc vàng), nhang, đèn, trái cây ngọt.
- Ngày lễ lớn: Mâm ngũ quả (năm loại trái cây), xôi, gà luộc, bánh, trà.
So sánh kiến trúc mái cong của Chùa Ông với Chùa Bà Thiên Hậu?
Cả Chùa Ông Cần Thơ và Chùa Bà Thiên Hậu (Chợ Lớn, TPHCM) đều có mái cong đặc trưng của kiến trúc miếu thờ người Hoa, nhưng có sự khác biệt tinh tế. Mái Chùa Ông sử dụng ngói âm dương truyền thống, trong khi Chùa Bà có phần trang trí cầu kỳ hơn với nhiều tượng gốm nhỏ.
Về họa tiết trang trí, Chùa Ông thiên về các đề tài rồng, phượng, thể hiện quyền lực và sức mạnh, phù hợp với việc thờ Quan Công – vị tướng uy dũng; trong khi Chùa Bà tập trung vào các biểu tượng liên quan đến biển cả và hàng hải, tương ứng với tín ngưỡng thờ Thiên Hậu – nữ thần bảo hộ cho ngư dân và thương nhân đi biển.
Kết luận
Chùa Ông Cần Thơ là một viên ngọc văn hóa đặc sắc của miền Tây Nam Bộ, thể hiện sự giao thoa độc đáo giữa kiến trúc Hoa và phong cách địa phương. Với lịch sử hơn một thế kỷ, ngôi chùa không chỉ là điểm đến tâm linh mà còn là bảo tàng sống động về văn hóa người Hoa tại Cần Thơ.
Việc kết hợp công nghệ hiện đại vào trải nghiệm du lịch giúp bảo tồn và quảng bá di sản này đến với nhiều thế hệ. Chùa Ông xứng đáng là điểm đến không thể bỏ qua trong hành trình khám phá miền Tây, mang đến cho du khách những trải nghiệm đa chiều về văn hóa, lịch sử và kiến trúc.
